'Urban Canion', een stedelijk landschapsaspect met ver dragende effecten.
Enige tijd geleden kwam ik het begrip ‘urban canyons’ tegen. Dit begrip is in het Nederlands te vertalen als ‘stedelijke kloven’. Een kloof is een diepe smalle spleet in het oppervlak van de aarde. ‘urban canyons’ zijn smalle straten met aan beide zijden hoge gevels. De akoestiek in ‘urban canyons’ is bijzonder omdat geluid er maar traag uitdempt.
Ik heb eens, 30 jaar geleden, geslapen in het einde van een 3 km lange tunnel bij Bielsa in de Pyreneeën. Het regende de hele nacht, al m’n wandelspullen waren doorweekt. Op een smal stoepje in de tunnelmond kon ik net droog liggen in m’n natte slaapzak. Ongeveer elk half uur begon er een gebrom van een vrachtwagen aan het ander eind van de tunnel. Dit gebrom ontwikkelde zich al snel tot een gedreun dat aanhield tot de vrachtwagen 5 minuten later op minder dan een halve meter van me vandaan langs denderde en het geluid vrijwel direct na het verlaten van de tunnel wegstierf. Van slapen kwam niet veel, maar droog was het wel.
In die tunnel was er nauwelijks demping van het geluid. Het geluid weerkaatste tegen de wanden. De geluidstoename was niet alleen toe te schrijven aan het steeds dichterbij komen van de geluidsbron, de vrachtwagen, het door de vrachtwagen gemaakte geluid telde op bij het reeds aanwezige galmend, tegen de wanden weerkaatsende geluid.
In een ‘urban canyon’ treed hetzelfde fenomeen op. Geproduceerd geluid wordt weerkaatst tegen de verticale wanden. In tegenstelling tot in het open veld waar de geluidssterkte snel afneemt met toenemende afstand, draagt in een ‘urban canyon’ het geluid ver, en ‘blijft lang hangen’ vanwege de nagalm. Zacht sprekende mensen hoor je soms tot op meer dan 75 meter afstand net niet letterlijk. Je kan niet letterlijk verstaan omdat het stemgeluid samen gaat met de eigen echo’s.
Ik noem de ‘urban canyons’ omdat deze ook te vinden zijn in de Spijkerbuurt. Smalle straten, hoge rechte gevels. Mooie voorbeelden zijn de Hertogstraat, de Driekoningenstraat, delen van de Spijkerlaan en het einde van de Spijkerstraat. Er zijn vast meer voorbeelden hier in de buurt.
Het ver dragen van het geluid is afhankelijk van verschillende factoren. De belangrijkste is de afstand tussen de gevels, hoe smaller de straat des te verder het geluid draagt. Ook hogere gevels veroorzaken een verder dragen van het geluid en een mindere afname. Daartegenover zorgen dempende materialen zoals bomen, verticale tuinen, en onregelmatigheden in de gevels voor een afname van het effect. Stedenbouwkundigen (gemeente), en architecten hebben natuurlijk weet van dit fenomeen en de effecten.
Ik lees op het internet dat akoestiek-specialisten de laatste paar jaar druk doende zijn de effecten wiskundig te modelleren. De wiskunde die daarbij hoort gaat een beetje boven mijn pet. Akoestiek is een moeilijk vak, mede omdat geluid met verschilleden frequenties ander reageert en omdat de menselijke ervaring van geluid ook nog eens individu- en frequentie-afhankelijk is.
In de praktijk betekend het 'urban canyon effect' dat in een smalle straat geluid hard klinkt en ver draagt, dat als iemand met z’n ramen open muziek afspeelt dat de hele straat mee kan genieten. Dat als men ’s nachts terugkomend van het café een beetje loopt te kletsen en te lallen dit al snel hard klinkt, en als overlast ervaren wordt.
Ik weet nog dat in de Hertogstraat een koffiebar geopend werd. Al zaten er maar 3 man en een paardenkop, als de deur openstond was het geklets in de hele straat als herrie zo hard te horen. Een duidelijk effect wat toe te schrijven is aan de ‘urban canyon’. De gemeente heeft de bestemmingswijziging in horeca aldaar een paar jaar geleden vergunt met als argument dat er ‘geen stedenbouwkundige bezwaren’ waren. Wij als bewoners hadden van deze effecten moet weten. Wij hadden de vergunningaanvraag moeten zien, en ons moeten realiseren dat als gevolg van de komst van de horeca de ramen aan de straatzijde gesloten moeten blijven.
Een ‘urban canyon’ is een typisch voorbeeld van een stedenbouwkundig effect waar niemand omheen kan. Het leven in een kloof staat onder druk. Om het leefbaar te houden in de kloof moeten we allemaal voorzichtig zijn met het maken van geluid en rekening houden met elkaar. Als de populatie stijgt en het aantal jongeren toeneemt dan wordt dit nog belangrijker. In de huidige nieuwbouwwijken kom je vanwege dit fenomeen in Nederland vrijwel nooit (meer) dit soort smalle straten met hoge gevels tegen.
Toen het spijkerkwartier gebouwd werd, was de geluidsbelasting zoals we ons allemaal wel kunnen voorstellen totaal anders dan in de huidige tijd. Er waren geen auto’s, brommers en dergelijke. Muziek was alleen akoestisch aanwezig. Ik verwacht dat het toen sowieso wat rustiger was in ons buurtje In de nacht was het donker, de korenmarkt was waarschijnlijk een korenmarkt, geen uitgaansgebied, 24 uur per etmaal. Misschien hield men toen ook nog wel wat rekening met elkaar.
In Barceloneta een vroeger supergezellige wijk van Barcelona, smalle straten met hoge strakke gevels, klagen de bewoners steen en been over geluidsoverlast door toegenomen horeca en toeristen. Zoek maar eens op het internet op ‘Barceloneta noise disturbance’. Fantastische verhalen, een gezellige wijkje was het vroeger. Zou dit te maken hebben met urban canyons? Ik ga hier verder niet op in.
Het gaat over geluid, geluid in een kloof, bij ons in het getto. De geluidseffecten zijn eventueel aan te pakken door geluiddempende materialen in de openbare ruimte toe te passen. Geluidsabsorberend materiaal tegen de huizen of tussen de huizen zouden kunnen helpen. Bijvoorbeeld een soort waslijn met gordijnen is een onrealistische maar mogelijk effectieve oplossing. Ook een begroeiingpercentage van de gevels van meer dan 40 % lijkt volgen een artikel effect te sorteren. Misschien moeten we allemaal geen stokrozen maar klimop planten. Ik denk dat we het er gewoon mee hebben te doen. Zolang we het ons maar realiseren en er rekening mee houden dan kan last beperkt blijven, en is er ruimte om in ons buurtje te genieten.
In de binnentuinen en achtertuinen is het fenomeen van urban canyon minder aanwezig. Het achtergrondgeluid is in de ‘binnentuinen’ ook veel lager dan ‘op straat’. Wel is ook daar door veel akoestisch harde muren en bestrating soms weinig demping van geluid. Dit hangt sterk af van hoe bewoners hun achtertuinen inrichten. Veel bomen, struiken en ander geluiddempend materiaal is blijkbaar niet alleen goed voor het milieu, de vogels en de natuur.
De enige realistische optie om het leefbaar te houden in de straten rond de Driekoningenstraat en Hertogstraat is door rekening te houden met elkaar. Gebeurt dat niet dan verdwijnen bewoners vanwege ervaren overlast. Er komen nieuwe bewoners voor in de plaats die weer verdwijnen als de overlast hen te veel blijkt te zijn. Tot er een eenzijdige groep bewoners woont die zeer tolerant is ten opzichte van geluidsproductie. Op deze wijze is nu een groep bewoners geselecteerd die zelf makkelijk veel geluid produceren en niet de behoefte hebben rekening te houden met anderen. Het wijkje krijgt eigen normen en regels. Zo is dit getto ontstaan.
Tot zo ver, de groeten uit getto ‘smoorpots camp’
Deze naam is te vinden op een kaart uit 1634? De naam is ouder dan het spijkerkwartier, en was toen al doeltreffend, Smoorpots camp.
Martijn Aarts, Driekoningenstraat