Praten over zelfdoding is spannend, maar minder moeilijk dan je zou denken. Een gesprek kan enorm opluchten en het begin zijn van een andere uitweg. “Ook als je geen hulpverlener bent kun je echt het verschil maken”, vindt Sharon Oonk, psycholoog bij IrisZorg in Arnhem. “Wees gewoon jezelf. Je zult verbaasd zijn hoeveel je als naaste kunt betekenen.”
In haar werk als psycholoog bij zorginstantie IrisZorg heeft Sharon Oonk veel te maken met volwassenen die naast verslaving ook kampen met andere psychische en maatschappelijke problemen, zo ook zelfmoordgedachten. Juist bij deze groep komen zelfmoordgedachten vaker voor dan bij anderen. “Het kan gaan om een drank- of drugsverslaving, maar ook een gok-, internet- of gameverslaving komen voor. Een verslaving ontstaat niet uit het niets. Vaak is er ook sprake van andere problemen, op psychisch vlak en maatschappelijke problemen. Een verslaving kost vaak tijd, energie en heel veel geld. Studie, werk, familie, vrienden, gezondheid, een dak boven je hoofd: alles wat het leven de moeite waard maakt, lijdt eronder. Al gauw zien mensen door de bomen het bos niet meer en kan zelfmoord nog maar de enige oplossing lijken.”
Praten verergert de gedachten niet
“Wat ik vooral merk, is dat mensen met zelfmoordgedachten denken dat ze er alleen voor staan. Voor familie, vrienden, buren en andere bekenden is het vaak moeilijk om over zelfmoordgedachten te beginnen. Vaak denken naasten dat een gesprek gedachten aan zelfdoding aanwakkert of verergert. Dat is niet het geval. Praten zorgt ervoor dat mensen zich gehoord en gezien voelen. Voor mensen zoals ik, die in de zorg werken, is het gangbaarder om het gesprek aan te gaan. Wij zijn erop getraind en pikken signalen sneller op. Maar ook als je niet in de zorg werkt, kun je heel goed een helpende hand bieden. Gewoon door er te zijn, de ander echt te zien en het gesprek aan te gaan. Je kunt niets fout doen of fout zeggen. Luister gewoon. Dat is vaak de eerste stap naar een andere uitweg.”
Wees extra alert
“Onderzoek toont aan dat mannen in de leeftijdsgroep 40-70 jaar vaker serieus nadenken over zelfdoding en ook vaker een zelfmoordpoging en zelfs fatale zelfmoordpoging doen dan in andere leeftijdsgroepen. Mannen lijken hun gevoelens minder goed te kunnen uiten en hebben geleerd gekregen dat zij hun problemen vooral zelf moeten oplossen. Vrouwen zijn over het algemeen meer gewend om te praten over gevoelens en vragen vaak tijdiger hulp. Wat we ook zien is dat het aantal fatale zelfmoordpogingen vaker voorkomt bij mensen die géén hulpverlening krijgen. Wanneer je iemand in je omgeving kent die te kampen heeft met ernstige problemen, wees dan extra alert. Het risico op zelfmoord stijgt bij mensen die tegenslag op tegenslag te verwerken krijgen. Het beste wat je kunt doen is praten. Zeg eerlijk dat je je zorgen maakt en wil helpen. Vaak opent dat de deur naar de juiste hulp.”
Maak het niet kleiner
“Ik hoor vaak dat mensen die het gesprek over zelfdoding met de ander aangingen een afwijzende, of zelfs boze reactie hadden verwacht. Tot hun verbazing bleek vaak dat degene met zelfmoordgedachten opgelucht was dat er eindelijk over gesproken kon worden. ‘Wat fijn dat ik het met jou kan bespreken’. Heel belangrijk is wel dat je niet meteen in oplossingen gaat denken. Mensen met zelfmoordgedachten hebben al lang nagedacht over alle mogelijke oplossingen voor hun problemen. Ze zien die oplossingen niet meer en zien zelfdoding daardoor als enige uitweg. Zeg dus niet: ‘als je nu eens dit of dat doet’, maar laat de ander gewoon praten. Maak de dingen niet kleiner, maar zeg ook niet dat het leven zo mooi is. Neem de ander serieus.”
De rol van je netwerk
“Praten over zelfmoord is lastig, ik snap dat heel goed. Maar het helpt echt. Vraag als naaste welke rol jij kunt spelen, hoe jij hulp kunt bieden. En je zult ook zien dat er echt mensen om degene met zelfmoordgedachten heen staan of komen te staan die, net als jij, willen helpen. Juist door het samen te dragen en samen een rol te spelen, krijgt degene met zelfmoordgedachten weer het gevoel ergens bij te horen en een bondgenoot te hebben. En als je ergens niet alleen voor staat, geeft dat troost en de kracht om door te gaan.”
Heb je zelf gedachtes aan de dood of maak je je zorgen om iemand? Neem dan contact op met 113 Zelfmoordpreventie via de website www.113.nl of bel 0800-0113.
